Czasami założenia, jakie należy przyjąć przy sporządzaniu analizy ekonomicznej są znane i jednoznacznie określone. Taka sytuacja ma miejsce np. w przypadku analiz wykonywanych na potrzeby wniosków o dofinansowanie z Unii Europejskiej (określają je Wytyczne, a szczegóły są opisane każdorazowo w regulaminie danego konkursu). Tak sporządzona analiza jest dobrym materiałem do oceny danej inwestycji – ale pokazuje ona jej opłacalność przy przyjętych założeniach.

Jeśli natomiast analiza nie jest sporządzana ze względów formalnych, ale będzie narzędziem przy podejmowaniu decyzji o charakterze biznesowym – inwestor zwykle wymaga, aby umożliwiała ona dynamiczną zmianę założeń i natychmiast prezentowała skutek wprowadzonych zmian. Taką analizę nazywamy modelem ekonomicznym. Wykonujemy je zazwyczaj w Excelu. Model ekonomiczny jest więc arkuszem kalkulacyjnym, który liczy opłacalność/rentowność danego przedsięwzięcia a także pozwala na szybką zmianę jego najważniejszych parametrów i obserwację, w jaki sposób dokonana zmiana wpłynęła na generowany zysk. Model taki jest niezwykle skutecznym narzędziem przy planowaniu inwestycji, gdyż pozwala w dynamiczny sposób analizować dowolne warianty rozpatrywanego przedsięwzięcia. Zastosowanie modelu pozwala nam w sposób natychmiastowy otrzymać odpowiedź na takie pytania jak na przykład:

• Jak zmieni się zysk jeśli zwiększy/zmniejszy się zatrudnienie bądź zmienią się koszty wynagrodzeń?
• Jak zmieni się zysk, jeśli wzrośnie oprocentowanie kredytu?
• Co się stanie jeśli materiały zdrożeją o 10%?
• Jak się zmieni się zysk, jeśli podniesiemy ceny o 10%?
• i tak dalej…

Liczba ujętych w modelu zmiennych oraz ich zakres jest każdorazowo rozpatrywany indywidualnie i uzgadniany z zamawiającym. Podobnie – model może obliczać jednostkowy zysk (np. miesięczny) – a może być rozbudowany o projekcję na wieloletni okres, pokazując rentowność całej inwestycji w przyjętym horyzoncie czasowym.